Wortelkanaalbehandeling

Kiespijn

Deze ontstekingen veroorzaken de kenmerkende pijn, die wij kennen als kiespijn.

Bij een echte ontsteking van het wortelkanaal heeft de patiënt de volgende klachten:

Bij een lichte ontsteking van de zenuw kan deze zich soms herstellen en hoeft er geen wortelkanaalbehandeling gedaan te worden. Soms kan de zenuw ook ontstoken zijn geraakt of zelfs afsterven zonder tand/kiespijn veroorzaakt te hebben, in deze gevallen zal ook een wortelkanaalbehandeling moeten worden uitgevoerd.

Ontsteking van het wortelkanaal 
Ontsteking van het wortelkanaal wordt veroorzaakt, doordat bacteriën doordringen tot in het wortelkanaal en de weerstand van de tand of kies niet sterk genoeg is om een ontsteking te voorkomen. Op onderstaande tekeningen ziet u in een schema wat er gebeurt in de pulpa van een kies tijdens de ontwikkeling van een gaatje.

In elke fase kan kiespijn optreden.
De tandarts kan aan de hand van de situatie in de mond en aan de hand van de klachten bepalen hoe de pijn behandeld kan worden.
In de eerste twee fasen kan een vulling (eventueel met een beschermende onderlaag) worden gemaakt.
In de beide laatste fasen is het nodig een wortelkanaalbehandeling uit te voeren.

De wortelkanalen staan in verbinding met het (bot)weefsel rondom de wortelpunten, hierdoor kan een ontsteking in de wortelkanalen zich uitbreiden naar dit gebied, zie de witte pijltjes in de linker afbeelding. Met behulp van rontgenfoto’s is de tandarts in staat om een wortelpuntonsteking op te sporen. Tijdens een wortelkanaalbehandeling maakt de tandarts de wortelkanalen met behulp van vijltjes wijder. Hierdoor kunnen ze gespoeld worden met een ontsmettende chloor-oplossing, waardoor de bacterien en eventuele weefselresten gedood en verwijderd worden. Het is belangrijk dat de wortelkanalen tot bijna bij de wortelpunt gereinigd en gevuld worden, tijdens en voor de behandeling neemt de tandarts rontgenfoto’s om een beeld te krijgen van het aantal kanalen en de lengte.

 

 

De kanalen worden over het algemeen gevuld met rubberstiftjes (= gutta percha) en cement, waarna daarover heen een vulling gemaakt kan worden. Hiermee wordt geprobeerd de wortelkanalen van de tand/kies zo goed mogelijk af te sluiten, zodat bacteriën niet opnieuw kunnen binnendringen. 
Een wortelkanaalbehandeling is een lastig en tijdrovend karwei en kan afhankelijk van de moeilijkheidsgraad een uur tot zelfs twee uur in beslag nemen. Na ongeveer 1 jaar is bij een geslaagde kanaalbehandeling op de rontgenfoto vaak te zien dat de ontsteking aan de wortelpunten kleiner is geworden.

Pijn 
De wortelkanaalbehandeling is in de meeste gevallen nagenoeg pijnloos uit te voeren. Mocht u tijdens de behandeling toch op sommige momenten pijn ervaren, dan kunt u dit het beste vertellen aan de tandarts. Hij/zij kan u dan (in de wortelkanalen) bijverdoven zodat u minder gespannen in de stoel zal liggen. In enkele gevallen waarbij er een acute ontsteking aanwezig is, soms gecombineerd met pus (abces) is het gebied lastig te verdoven en kan de behandeling helaas pijnlijk uitvallen. Over het algemeen zal de behandeling na de start op een later tijdstip worden afgemaakt, wanneer er ook beter te verdoven is.

Napijn 
Enige dagen napijn na een wortelkanaalbehandeling is normaal, de pijn wordt met name gevoeld bij kauwen/dichtbijten, tikken of andere krachten op de tand/kies. Het kan heel eenvoudig bestreden worden met gewone pijnstillers. Bij voorkeur gebruikt u Paracetamol of Brufen. Dit is zonder recept verkrijgbaar bij drogist of apotheek. In sommige gevallen was de ontsteking dermate groot dat het herstel langer zal duren en kunnen enige weken klachten aanwezig blijven. Zoals eerder gezegd zijn vele maanden noodzakelijk om het wel of niet slagen van een kanaalbehandeling te beoordelen; bij blijvende klachten altijd je eigen tandarts consulteren.

Als het pulpaweefsel in de wortelkanalen door de ontsteking afgestorven is, hebben de bacteriën vrijspel in de pulpaholte en de wortelkanalen. Via de wortelpunt (apex) staan de wortelkanalen in verbinding met het daarom gelegen weefsel, zodat de ontsteking zich kan uitbreiden (zie afbeelding). Door de afweerreactie van het lichaam blijft de ontsteking soms voor lange perioden beperkt tot het gebied rondom de wortelpunten.

De wortelpuntontsteking (peri-apicale ontsteking), is zichtbaar op de röntgenfoto als een zwarte vlek, zie de afbeelding links. Doordat het kaakbot rondom de wortelpunten door de ontsteking verdwijnt, laat dit gebied meer röntgenstraling door en wordt het donkerder afgebeeld op de rontgenfoto.

De wortelpuntontsteking kan vele verschillende klachten veroorzaken, maar een klachtenvrije periode is ook mogelijk. De klachten die kunnen voorkomen, lopen uiteen van een hevige en/of kloppende pijn tot alleen pijn bij (kauw)druk op de betreffende tand/kies. Door de ontsteking kan als reactie de wang gaan zwellen, soms kan er pus ontstaan (abces) en is het ook mogelijk dat de ontsteking zich uitbreid naar de omliggende weke delen. Bij een acute ontsteking kunt u ziek worden en is koorts ook mogelijk. Indien er klachten ontstaan, is het natuurlijk verstandig om een tandarts om raad te vragen.

In sommige gevallen, kunnen de ontstekingsprodukten via een afvoergang naar buiten komen. Deze afvoergang wordt een fistel genoemd, op bovenstaande afbeelding aanwezig op het tandvlees.

De wortelkanaalbehandeling door de tandarts 
Een wortelkanaalbehandeling kan om verschillende redenen uitgevoerd worden. Een veel voorkomende situatie is die met hevige kiespijn. Het levende deel (pulpa) van de tand/kies is dan dermate ontstoken (pulpitis) dat de tandarts de zenuw verwijderd om de patiënt van de pijn af te helpen. Door de wortelkanaalbehandeling wordt het afsterven van de pulpa niet afgewacht en kan een mogelijke ontsteking rondom de wortelpunt voorkomen worden.

In sommige gevallen heeft de kroon van een tand niet genoeg houvast meer om een vulling of een kroon op te kunnen maken. Na een wortelkanaalbehandeling kan het kanaal gebruikt worden om een stift in te plaatsen, die als houvast dient voor de vulling of kroon.

Een wortelkanaalbehandeling is ook noodzakelijk als de pulpa reeds afgestorven is, of als er een wortelpuntontsteking aanwezig is, zoals in de bovenstaande afbeelding. De wortelkanaalbehandeling is er dan op gericht de bacteriën uit het wortelkanaal te verwijderen en natuurlijk om te voorkomen dat ze daar weer in binnendringen. Na het schoonmaken van de wortelkanalen zal ook de ontsteking rondom de wortelpunt kunnen genezen en het bot weer kunnen teruggroeien.

Een wortelkanaalbehandeling wordt een endodontologische behandeling of kortweg endo genoemd. De behandeling vindt over het algemeen plaats onder verdoving en is zonder acute ontsteking vaak pijnloos uit te voeren.

Wortelkanaalbehandelingen kunnen uiteen lopen van vrij makkelijk, bij bijv. een voortand met één kanaal tot zeer moeilijk bij een bovenkies met vier kanalen en kromme wortels. De gemiddelde behandeltijd kan uiteen lopen van ongeveer een half uur tot anderhalf/twee uur, afhankelijk van de moeilijkheidsgraad.

Meestal wordt in de eerste zitting in korte tijd de kanaalbehandeling alleen gestart (endostart) en de patient van de pijn verlost, waarna een langere afspraak gemaakt kan worden voor het afmaken van de behandeling.

De behandeling zal meestal plaatsvinden met behulp van een rubberdam (zie afbeelding hierboven). Door een klemmetje op een tand/kies te plaatsen kan er een rubberlapje achter gespannen worden, waardoor een tand of kies geïsoleerd kan worden van de rest van de mondholte. Het voordeel hiervan is o.a. dat er geen speeksel (dus bacteriën) in de wortelkanalen kan komen tijdens de behandeling, maar ook dat er niet snel spoelmiddel en/of vijltjes in de mond kunnen vallen.

De tandarts zal een opening in de tand of kies moeten maken, zodat de wortelkanalen goed toegankelijk worden. In de aller bovenste afbeelding is dit onderwerp schematisch bij een geopende kies te zien met een vijltje in een van de wortelkanalen, in de bovenstaande foto is dezelfde situatie weergegeven tijdens een echte wortelkanaalbehandeling bij een patient.

Na het openen en opzoeken van de kanalen, moeten deze ruimer en schoongemaakt worden. Het ruimer maken van de kanalen wordt gedaan met verschillende soorten vijltjes met een verschillende vorm en dikte. Sommige vijltjes worden door de boor aangedreven, andere worden met de hand gebruikt.

Op bovenstaande afbeelding ziet u een aantal door de tandarts te gebruiken wortelkanaalvijlen.

Op deze röntgenfoto kan de tandarts schatten hoe ver het vijltje in het wortelkanaal gestoken moet worden. Dit controleert hij met een lengtefoto, waarvan een voorbeeld links te zien is. De wortel moet tot bijna aan de wortelpunt (apex) worden gevijld en gereinigd, mocht uit de lengtefoto blijken dat de de lengte tekort of te lang is dan kan deze worden aangepast. Tussen het vijlen door wordt gespoeld met een verdunde chloor-oplossing, dit zal de bacteriën in het wortelkanaal doden.

Als het wortelkanaal voldoende ver en ruim is opgevijld, kan het gevuld worden. Het wortelkanaal kan op verschillende manieren gevuld worden. Bijna alle technieken gebruiken een soort rubber, guttapercha genaamd en cement als vulmateriaal. De guttapercha wordt vloeibaar of in de vorm van stiftjes in het kanaal gebracht.

De wortelkanalen zijn gevuld (zie afbeeldingen hieronder) en de ontsteking aan de wortelpunt (apex) is bijna verdwenen. In werkelijkheid duurt het vaak een jaar voordat duidelijk de eerste verbeteringen te zien zijn en het kan wel enkele jaren duren voordat de ontsteking helemaal verdwenen is. De klachten verdwijnen over het algemeen wel binnen enkele weken tot maanden.

     

Bronvermelding : www.tandinfo.nl